🇳🇱 Hoe Spaans is stamppot?
¿Qué pasa? Een interessante vraag. Want is stamppot wel zo Hollands?
We kennen allemaal wel de combinatie van door elkaar gestampte aardappelen en groenten.
Variaties met verschillende groenten, met of zonder vlees en tegenwoordig ook met invloeden uit de wereldkeuken.
Mezcolanza of guiso?
“Mezcolanza” zou je vanuit het Spaans kunnen vertalen als mengelmoes, ratjetoe of mix. “Guiso” is een stoofpot of stoofgerecht maar wordt ook vertaald als stamppot. Er zijn dus zelfs officiële Spaanse woorden voor onze oer-Hollandse pot.
Sinds wij in Spanje wonen verlang ik zo nu en dan meer dan ooit naar mijn vertrouwde stamppotje. Gelukkig zijn de ingrediënten hier goed verkrijgbaar en zelfs via de Nederlandse supermarkt is er hier in Spanje oer-Hollandse rookworst te koop.
Voor ik op zoek ging naar informatie voor dit artikel schoof ik vaak gedachteloos het prakkie naar binnen. Ervan overtuigd dat dit toch echt immaterieel erfgoed is, of tenminste zou moeten zijn.
Stamppot van toen
De eerste berichten over Hollandse stamppot, ook bekend onder huspot, hussepot of hutsepot, dateren uit de 16e eeuw. Tijdens het Leidens ontzet op 3 oktober 1574, waarbij Leiden werd bevrijd van de Spanjaarden, vond men (de jonge Leidenaar Cornelis Joppenszoon) bij de Lammenschans een door de Spanjaarden achtergelaten pot met wortelen, uien, pastinaak en vlees op het vuur.
In deze pot nog geen aardappelen, aangezien deze rond 1537 vanuit Zuid-Amerika naar Europa gebracht werden. Pas in 1550 werden deze voor het eerst in Spanje en Italië geoogst.
Antonius Magirus beschrijft in zijn kookboek uit 1612 voor het eerste een Spaanse hutspot.
“Hoe dat men een goede menghelinghe oft Spaenschen huspot maecken sal, int Spaens gheheeten: oglia potrida”. Als koosnaampje werd ook wel “olla” gebruikt, wat zoveel betekend als pot, ketel of kookpan.
Waar het tegenwoordig een kunst is om zo weinig mogelijk ingrediënten te gebruiken was dat in 1612 heel anders. De “olla” bestond onder andere uit varkenssnuiten, varkensoren, varkenspoten, wildzwijnvlees en saucijzen, geitenribben, kalfsbillen en ossenvlees. Maar ook gevogelte zoals duiven, patrijzen en fazanten en kikkererwten, snijbonen, kool en zo kan ik nog wel even doorgaan.
Een ander kookboek, dat van de arts Karel Batten (Carolus Battus), kwam een aantal jaren eerder uit en beschrijft ook diverse recepten van hussepot. Net zoals bij de Spaanse hutspot van Magirus voegt ook hij geen peen en pastinaak toe zoals wel het geval was in de ketel die werd gevonden in Leiden. Battus voegt wel groenten toe aan andere eenpotsgerechten in zijn kookboek, die hij dan omschrijft als pottagie of pottage. Dat herinnert mij, als ras-echte Brabantse, dan weer aan het Brabantse woord petoasie, petassie, petossie of petozzie. Wat hutspot betekent. Peen meej juin meej errepel. En niets meer en niets minder is dan wortel, ui en aardappels.
Stamppot van nu
Ook de stamppot ontkomt niet aan de huidige trends zoals bijvoorbeeld een koolhydraatarme stamppot waarbij je de aardappelen (al dan niet gedeeltelijk) kunt vervangen door bijvoorbeeld bloemkool of een stamppot met “vergeten groenten” zoals pastinaak, schorseneren en allerlei raapjes.
Allerlei exotische variaties vind je tegenwoordig in menig huishouden op het menu. Een Marokkaanse twist met merguezworstjes, een mediterraans feestje met zongedroogde tomaat of een Turkse twist met de gedroogde pittige suçukworst.
Gezond of niet?
Stamppot zuurkool is qua gezondheid koploper, gevolgd door andijviestamppot, hutspot wortelen en als laatste boerenkool.
Voor de volledigheid is het goed te vermelden dat deze gegevens gebaseerd zijn op 400 gram per persoon en zonder jus, vlees en andere aanvullingen.
Maar het allerbelangrijkste is natuurlijk om er gewoon van te genieten, met of zonder het oer-Hollandse kuiltje jus.
¡Buen provecho!
_________________________________________________
🇬🇧 How Spanish is stew?
¿Qué pasa? An interesting question. Because is stamppot really that Dutch?
We all know the combination of mashed potatoes and vegetables.
Variations with different vegetables, with or without meat and nowadays also with influences from world cuisine.
Mezcolanza or guiso?
“Mezcolanza” we could translate from Spanish as mixture, hodgepodge or mix. “Guiso” is a stewing dish but is also translated as stew. So there are even official Spanish words for our ancient Dutch dish.
Since we live in Spain, every now and then I long for my familiar stamppot more than ever. Fortunately, the ingredients are available here and even through the Dutch supermarket here in Spain you can buy Dutch smoked sausage.
Before I started looking for information for this article, I often thoughtlessly shoved the stew down my throat. Convinced that this really is, or at least should be, intangible heritage.
Traditional Dutch stew
The first reports of Dutch stamppot, also known as huspot, hussepot or hutsepot, date back to the 16th century. During ‘Leidens ontzet’ on October 3, 1574, during which Leiden was liberated from the Spaniards, one (the young Leiden resident Cornelis Joppenszoon) found a pot of carrots, onions, parsnips and meat left behind by the Spaniards on the fire near the Lammenschans.
No potatoes in this pot yet, as these were brought to Europe from South America around 1537. It was not until 1550 that they were first harvested in Spain and Italy.
Antonius Magirus describes a Spanish stew for the first time in his 1612 cookbook.
(In old Dutch language: “Hoe dat men een goede menghelinghe oft Spaenschen huspot maecken sal, int Spaens gheheeten: oglia potrida”). The nickname “olla” was also used, meaning pot, kettle or saucepan.
Whereas today it is an art to use as few ingredients as possible, in 1612 it was quite different. The “olla” included pigs’ snouts, pigs’ ears, pigs’ feet, wildboarmeat and sausages, goat ribs, veal legs and ox meat. But also poultry such as pigeons, partridges and pheasants and chickpeas string beans, cabbage and I could go on and on.
Another cookbook, that of the physician Karel Batten (Carolus Battus), came out several years earlier and describes several recipes of hussepot. Like Magirus’ Spanish hussepot, he does not add carrots and parsnips as was the case in the kettle found in Leiden. Battus does add vegetables to other one-pot dishes in his cookbook, which he then describes as “pottagie” or “pottage”. This in turn reminds me, as a true “Brabander” (someone from the south of the Netherlands), of the “Brabant” word petoasie, petassie, petossie or petozzie. Which means hutspot. (Dialect language) “Peen meej juin meej errepel”. This is nothing more and nothing less than carrot, onion and potatoes.
Today’s stew
Even the stew cannot escape trends such as low-carb stews where you can replace the potatoes (partially or all) with cauliflower, for example, or a stew with “forgotten vegetables” such as parsnips, salsify and all kinds of turnips.
All kinds of exotic variations can be found on the menu in many households these days. A Moroccan twist with merguez sausages, a Mediterranean feast with sun- dried tomato or a Turkish twist with the dried spicy suçuk sausage.
Healthy or not?
Sauerkraut stew is the leader in terms of health, followed by endive stew, stewed carrots and lastly kale.
For completeness, it is worth noting that these data are based on 400 grams per person and without gravy, meat and other supplements.
But the most important thing, of course, is to just enjoy it, with or without the typical Dutch dimple of gravy.
¡Buen provecho!
_________________________________________________
🇪🇸¿Cómo de español es el estofado holandés?
¿Qué pasa? Una pregunta interesante. Porque, ¿es realmente tan olandés el stamppot?
Todos conocemos la combinación de puré de patatas y verduras.
Variaciones con diferentes verduras, con o sin carne y, hoy en día, también con influencias de la cocina mundial.
¿Mezcolanza o guiso?
“Mezcolanza” podría traducirse en español como mezcla o revoltijo. “Guiso” es un plato para guisar, pero también se traduce como estofado. Así que incluso hay palabras oficiales en español para nuestra antigua olla holandesa.
Desde que vivimos en España, de vez en cuando añoro más que nunca mi familiar stamppot. Afortunadamente, los ingredientes están fácilmente disponibles aquí e incluso a través del supermercado holandés aquí en España se puede comprar salchicha ahumada holandesa.
Antes de empezar a buscar información para este artículo, a menudo me metía irreflexivamente el estofado por la garganta. Convencido de que realmente es, o al menos debería ser, patrimonio inmaterial.
Guiso tradicional holandés
Las primeras noticias sobre el stamppot Holandés, también conocido como huspot, hussepot o hutsepot, se remontan al siglo XVI. Durante el Leidens ontzet del 3 de octubre de 1574, durante el cual Leiden fue liberada de los Españoles, uno (el joven residente de Leiden Cornelis Joppenszoon) encontró una olla con zanahorias, cebollas, chirivías y carne que habían dejado los españoles en la hoguera cerca del Lammenschans.
En esta olla aún no había patatas, ya que éstas se trajeron a Europa desde Sudamérica hacia el 1537. Hasta 1550 no se cosecharon por primera vez en España y Italia.
Antonius Magirus describió por primera vez un guiso Español en su libro de cocina de 1612.
(Antiguo idioma Hollandès)“Hoe dat men een goede menghelinghe oft Spaenschen huspot maecken sal, int Spaens gheheeten: oglia potrida”. También se utilizaba el apelativo “olla”, que significaba tetera o cacerola.
Mientras que hoy en día es un arte utilizar el menor número posible de ingredientes, en 1612 era muy distinto. La “olla” incluía morros de cerdo, orejas de cerdo, patas de cerdo, carne y embutidos de jabalí, costillas de cabra, patas de ternera y carne de buey. Pero también aves de corral como palomas, perdices y faisanes y garbanzos judías verdes, berzas, y podría seguir y seguir….
Otro libro de cocina, el del médico Karel Batten (Carolus Battus), apareció varios años antes y también describe varias recetas de hussepot. Al igual que el hussepot Español de Magirus, no añade zanahorias ni chirivías, como ocurría en el caldero hallado en Leiden. Battus sí añade verduras a otros platos de una sola olla de su libro de cocina, que luego describe como pottagie o potaje. Esto, a su vez, me recuerda, como auténtico Brabanzón (una persona del municipio Brabant en el sur de Holanda), la palabra Brabanzona petoasie, petassie, petossie o petozzie. Que significa guiso. Peen meej juin meej errepel (Dialecto Brabanzón). Y es nada más y nada menos que zanahoria, cebolla y patatas.
El guiso de hoy
Ni siquiera el estofado puede escapar a las tendencias actuales, como los guisos bajos en hidratos de carbono, en los que se pueden sustituir las patatas (parcialmente o total) por coliflor, por ejemplo, o un estofado con “verduras olvidadas” como chirivías, salsifíes y todo tipo de nabos.
Hoy en día, en muchos hogares se pueden encontrar todo tipo de variaciones exóticas en el menú. Un toque marroquí con salchichas merguez, un festín mediterráneo con tomates secos o un toque turco con la salchicha seca picante suçuk.
¿Sano o no?
El estofado de chucrut es el líder en términos de salud, seguido del estofado de escarola, las zanahorias estofadas y, por último, la col rizada.
Para mayor exhaustividad, conviene señalar que estos datos se basan en 400 gramos por persona y sin salsa, carne ni otros complementos.
Pero lo más importante, por supuesto, es simplemente disfrutarla, con o sin el típico hoyuelo holandés de la salsa.
¡Buen provecho!